Van die Feen tot Parsifal

De betekenis van Wagner voor de muziek kan nauwelijks overschat worden. Zijn ideeën en werken braken de traditionele opera radicaal open en emancipeerden de muziek tot een volwaardig vertellende kracht. De opera evolueerde bij Wagner van gezongen toneel, ondersteund door omvangrijke aria’s en melodieuze instrumentale stukken, tot een kunstwerk waarin tekst, muziek en zang een evenwaardig belang toegewezen kregen. Om de muziek de narratieve performantie te geven die nodig was om tot een betekenisgevende plaats op het toneel te komen, ontwikkelde Wager de techniek van het Leidmotief. Hierbij associeerde hij een klein muzikaal thema met een gebeurtenis of emotie op het podium, zodat dit later door hem hernomen kon worden in een andere context. Na enkele aarzelende aanzetten in zijn vroege opera’s, groeide het Leidmotief uit tot een complex geheel van thema’s en impressies die, samen met het gebeuren op het toneel, volwaardige muziekdrama’s mogen geheten worden. Waar het werk van Wagner initieel vaak als schandalig of schokkend werd ervaren, is zijn invloed vandaag op de belangrijkste audiovisuele media onmiskenbaar. Voornamelijk de muziek voor films en computergames is zwaar aan hem schatplichtig.

Omdat het dit jaar precies tweehonderd jaar geleden is dat Richard Wagner (1813-1883) werd geboren, bestaat er momenteel voor zijn persoon en werk een bijzondere aandacht. Zo verscheen recent een klein boekje van Bert Leyns, dat geboren werd uit een levenslange vertrouwdheid met het werk van Richard Wagner en dat een bondige inleiding geeft in diens opera’s en muziekdrama’s. Geïllustreerd met tal van foto’s, beschrijft Leyns kort en zakelijk de ingewikkelde dramatische plotwendingen van deze opera’s en hun voornaamste muzikale karakteristieken.

Uit enkele korte inleidende teksten blijkt duidelijk de langzaam gegroeide, maar diepgaande en enthousiaste passie van de auteur voor het werk van de oude meester, die hij overigens gemeen heeft met een groot aantal Wagnerliefhebbers over heel de wereld. Omdat dit boekje opgevat werd als korte inleiding op de Opera’s van Wagner, zou een uitgebreide, volwaardige biografie natuurlijk aan de opzet van dit boek ontsnappen, net zoals een grondige analyse van de betekenis van Wagner voor de muziek of een onderzoek naar Wagneriaanse invloeden in audiovisuele media vandaag. Helaas worden ook de zakelijke besprekingen van de in het boek opgenomen muziekdrama’s, zeer beknopt gehouden waardoor er uiteindelijk weinig overblijft.

In een tijd waarin elementaire informatie langs het internet vrijwel altijd en overal toegankelijk is, dreigt de relevantie van dit soort kleine, maar zeer toegewijde werkjes wat uit het zicht te verdwijnen. De waarde daarentegen van ervaringen en betekenissen of van grondige expertise gekoppeld aan kwaliteitsvolle analyse en doordachte interpretatie is nog nooit zo groot geweest, voornamelijk omdat goede inzichten meer en meer ondergesneeuwd dreigen te raken onder brede lagen van informatie. Misschien is net als de opera in de 19^e eeuw, ook het boek in de 21^e eeuw aan een grondige transformatie toe.

REFERENTIE:

Bert Leyns, Van die Feen tot Parsifal. Een inleiding tot Richard Wagners opera’s en muziekdrama’s, Pelckmans Uitgeverij, Kalmthout, 2013, 141 blz., 14,50 euro, ISBN 978-90-289-7136-3.