Eerlijke nieuwe wereld. Voorbij de grenzen van de natiestaat

Er bestaat in de wereld een toenemende ongelijkheid in de verdeling van geld en goederen. Dat wekt niet enkel verontwaardiging maar ook verbazing, aangezien vandaag - voor het eerst in de geschiedenis - de nodige informatie en technologie beschikbaar is om iedere mens een eerlijk deel van de welvaart te geven. In het boek Eerlijke nieuwe Wereld werden de pogingen van een aantal wetenschappers om dit dodelijke verhaal beter te begrijpen en eventueel te doorbreken gebundeld.  Zo blijkt dat er tal van factoren bestaan die een stevige rem zetten op de realisatie van een eerlijke nieuwe wereld, maar dat deze vrijwel allemaal neerkomen op het doorbreken van een populistisch discours dat denkt in termen van nationaal eigenbelang. De nationale grenzen van (Westerse) naties functioneren in de dagelijkse politieke realiteit vrijwel steeds als grenzen aan de solidariteit.

Bovendien leiden de globalisering en het daarbij horende neoliberaal beleid, met een gebrekkig perspectief op solidariteit, vrijwel steeds tot een belangrijke verzwakking van de staat en tot grotere ongelijkheid binnen de meeste ontwikkelingslanden. Concreet dwingt de economische realiteit overheden in ontwikkelingslanden om de staat af te bouwen en zich te beperken tot de productie van corruptie- en conflictgevoelige grondstoffen. In het Westen worden deze landen vandaag vaak gezien als ‘fragiele staten’ met een overheid die zwak en onwillig is om aan de noden van de bevolking tegemoet te komen. Deze zwakke landen, verscheurt als ze zijn door ‘interne’ en ‘locale’ conflicten, moeten vervolgens door het rijke en sterke westen uit de nood geholpen worden. Niet in het minst uit welbegrepen eigenbelang, om negatieve effecten op het thuisfront (migratie, crisis, terrorisme, drugs- en mensenhandel) op te vangen.

Volgens de auteurs van Eerlijke nieuwe wereld is er duidelijk een grote nood aan alternatieven voor deze en andere globaliseringsprocessen die onrechtvaardige verhoudingen bevorderen en bijdragen aan gewelddadige ‘locale’ conflicten. In een zuiver economisch discours rond ontwikkelingssamenwerking, verdwijnt de medeverantwoordelijkheid, worden tal van locale conflicten geïsoleerd van hun globaal perspectief en worden hoogstens symptomen ervan (in bijvoorbeeld ‘vredesmissies’) aangepakt. Het discours rond economische ongelijkheid kan dan ook in belangrijke mate verhelderd worden door de inbreng van begrippen uit de sociologie, psychologie, biologie en politieke wetenschappen. Zo kunnen bijvoorbeeld een globaal burgerschap en de daarbij horende globale democratie  de katalysatoren vormen voor een meer globale rechtvaardigheid of is er een Europees beleid mogelijk dat grensoverschrijdende sociale rechtvaardigheid effectief bevordert en ook oplossingen biedt voor de structurele tekortkomingen van het asiel- en migratiebeleid.  

In Eerlijke nieuwe wereld wordt duidelijk aangetoond dat de weerstand tegen vormen van mondiale ongelijkheid, die op nationaal niveau absoluut niet aanvaard zou worden, op vele manieren begrensd is. De grote verdienste van dit boek is dat het deze grenzen zichtbaar maakt en op zoek gaat naar alternatieven. De brede mondiale kloof tussen arm en rijk is meer dan ooit een schandalig, onacceptabel onrecht.

REFERENTIE:

Henk van Houtum & Joos van Vugt (Red), Eerlijke nieuwe wereld. Voorbij de grenzen van de natiestaat, Uitgeverij Klement, Zoetermeer, 2012, 209 blz., 19,95 euro, ISBN 978-90-8687-111-7.