Generositeit

Volgens de Franse antropoloog Marcel Mauss vormt de drievoudige verplichting om te geven, te ontvangen en terug te geven, de hoeksteen van de samenleving. Het op het eerste zicht onschuldige begrip generositeit draagt dan ook het vermogen in zich om alles wat in het hart van mensen omgaat en in één beweging ook het volledige maatschappij bestel met al haar nuances te vatten en te verklaren. Het is een vermogen dat de generositeit deelt met een select aantal moderne begrippen als toeval, schuld of paradigma. Vandaar dat het recent door de docenten en studenten van Sint Lucas uitgegeven boek over generositeit uitgroeide van een in opzet eenvoudige brochure tot een indrukwekkend werk vol poëzie, fotografie, beeldende kunst, overpeinzingen, essays en verhalen over genereus geven en ontvangen.  Een boek waarin Marcel Mauss overigens veruit de meest geciteerde bron blijkt te zijn. 
Het meest voor de hand liggende archetype van de genereuze gave, zo blijkt uit tal van bijdragen in het boek, is de zorg van ouders voor hun kind. Maar opmerkelijk genoeg is het net de tekening ‘The artist and his tutor’ die bij uitstek op een krachtige en ontwapenende manier de genereuze gift laat verschijnen. De leraar tekent, terwijl de leerling slechts mag toekijken, maar net in dit proces ontstaat het inzicht dat kunst geboren wordt in het mysterie van het bewegen van de hand van de kunstenaar. De autonome menselijke kunstenaar schenkt ten overvloede, genereus, iets dat mensen overstijgt, maar dat tot slechts gestalte krijgt arbeid, verf, vuil en vlees. 
De bijdrage in dit werk van psychoanalyticus Fons Van Coilie verklaart kernachtig de psychologische complexiteit van een eenvoudige gift. Geven is eigenlijk gemakkelijk, zo stelt de auteur terecht, omdat het uit vrije wil gebeurt, gaat over wat men kan missen en, zo er al geen geschenk terug verwacht wordt, ook bewondering en dankbaarheid voor de gever veronderstellen. In vergelijking daarmee is ontvangen eigenlijk erg moeilijk. De ontvanger wordt in een ondergeschikte relatie gedwongen met de gever van wie hij het geschenk in dank dient te aanvaarden. Maar toch bestaat er volgens de auteur wel degelijk zoiets als een volstrekt onbevangen genereus schenken, dat zonder voorbehoud en bijbedoelingen uit de gever stroomt en moet er ook een al even genereus ontvangen mogelijk zijn, gretig en vol overgave. 
Naast dit alles is de generositeit bovendien, en niet in het minst, een prachtige aanleiding voor filosoof Ger Groot om over geven en nemen te schrijven in de vrije markt en de welwillende verstandhouding van mensen onderling die onverdiend dit alles overstijgt. 
Het weze duidelijk dat met deze en tal van andere bijdrages, dit boek over Generositeit een genereus boek geworden is, dat ten overvloede verklaart, verbeeldt en openbreekt. Tot zelfs op de laatste bladzijde toe, waar staan netjes naast elkaar nog twaalf alternatieven voor de cover terug te vinden zijn. Dat is weinig boeken gegeven.

REFERENTIE: 
Marc Verminck & Johan van Looveren (red.), Generositeit, Geven en schenken, delen en verdelen,  Academic & Scientific Publishers (ASP) en Sint Lucas/Books, Brussel, 2013, 176 16 blz., 26,95 euro, ISBN 978-90-5718-279-2.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Willem Barnard: Een Stille duif in de verte en Psalmgetier

Een stille duif in de verte en Psalmgetier Een leven in dienst van de psalmen Willem Barnard, geboren in 1920 en vaak dichtend onder de naam Guillaume van der Graft, staat in de Lage Landen vooral bekend voor zijn berijmingen van psalmen en gezangen. Een stille duif in de verte (ps 42-72) en Psalmgetier (ps 73-106) vormen het tweede en derde deel in een reeks van vier publicaties waarin Barnard netjes in numerieke volgorde de psalmen één voor één bespreekt. De techniek die hij hierbij gebruikt, voor zover er hiervan sprake is, omschrijft hij zelf als een Medigese (ps 65), een bewuste contaminatie van meditatie en exegese. Het is een kabbelend zoeken naar een delicaat evenwicht tussen zelf en tekst, soms flirtend met de grens van het verinnerlijkt geneuzel. Een gewaagd literair genre bovendien, dat veel krediet vraagt en ontvankelijkheid bij de lezer. Maar de Psalmen hebben Barnard een leven lang niet losgelaten. Hij is er door en door mee vertrouwd waardoor veel van zijn psalmbesprekin...
Meer lezen

Wannes Van de Velde (1937-2008): Groot Liedboek

Deze tekst verscheen eerder in Streven van April 2014 Een halve eeuw lang drukte Wannes Van de Velde zijn creatieve stempel op de stad Antwerpen. Op alle mogelijke momenten van de dag wandelde hij, straat na straat, wijk na wijk doorheen de stad om kleuren en indrukken, mensen en gebouwen en flarden van het verleden op te snuiven. Al rondzwervend eigende hij zich de stad toe, om ze daarna in zijn liederen en teksten in telkens weer nieuwe vormen en gedaanten op te roepen en te bezweren. Zo zingt hij in het lied ‘de Kleuren van de steden’: “… ik voel me ’t beste in een straat, tussen menselijke kleuren, tussen kommer en jolijt, en demonen die me sleuren langs de wegen van den tijd. Bovendien waren heel wat van zijn liederen niet zomaar vrijblijvend, maar brachten ze, net als zijn voorstellingen van de ‘Poesje’ - het traditionele Antwerpse poppentheater, de talloze toneelvoorstellingen waarin hij de hand had en zijn gepubliceerde dagboeknotities, onophoudelijk en uiterst scherp de...
Meer lezen

Het land is moe: Waarom Drs. P. nog steeds leeft

Sinds enkele jaren staat ‘Het land is moe’, een minder bekend lied van Drs. P. (°1919), op het online filmplatform YouTube. Een zekere Ripspiqué, die het lied op het internet plaatste, voorzag het nummer van zorgvuldig uitgekozen foto’s die een erg melancholische sfeer oproepen. In zekere zin is dit korte lied – het duurt amper een minuut – een van de beste voorbeelden van het grote poëtische en beeldende vermogen, de compacte taal en fijnmazige humor van Heinz Polzer, de Zwitserse cabaretier die schuilgaat onder het pseudoniem Drs. P. De tekst van ‘Het land is moe’ heeft een aandoenlijk naïef rijmschema en zit gevat in een eenvoudige driekwartsmaat. Een voor een schuifelen gebroken en gekwetste beelden voorbij, maar reeds op het einde van de derde strofe volgt een herhaling, wat in het feilloze taaluniversum van Drs. P. nooit toevallig is. Het refrein volgt hetzelfde stramien als de rest van het lied, maar dan beeldloos; het is dus in zekere zin ook troostelozer. Op het einde komt d...
Meer lezen